‘Flipping the Bird’ was een fotografisch werk van beeldend kunstenaar Jaap Scheeren (1979). Drie natuurbeelden werden geëxposeerd op billboards van 6 x 3 meter, verspreid over de NDSM-werf. Dit fotoproject hield de kijker een spiegel voor en liet op zowel bloedserieuze als absurdistische wijze zien hoe we ons verhielden tot de natuur.

‍

Wie zich aan de Noordelijke IJ-oevers begaf, kwam een aantal rebellerende dieren tegen. Een rat, een zwaan, een eekhoorn die hun middelvingers opstaken: Scheeren creëerde een wereld waarin hij zijn eigen logica, intuïtie en regels volgde, altijd met een humoristische twist. Met de fotowerken in de openbare ruimte, op de NDSM-werf en rond de Tolhuistuin, vertelde de fotograaf een verhaal over een mens die graag contact wilde maken met de natuur. De absurdistische beelden, die ook eerder in Het Parool verschenen, waren vanaf 17 oktober te zien op grote bouwborden (6 x 3 meter) op verschillende plekken op de NDSM-werf. De titel van het werk verwees naar het anders kijken naar dieren en natuur, maar ook naar de Engelse slang voor ‘je middelvinger opsteken’. Jaap Scheeren: “Mijn doel was dat we ons bewust werden van de positie van de mens ten opzichte van de natuur. Hoe werden we er weer vanzelfsprekend deel van?”

De tentoonstelling van Scheeren was de eerste in de nieuwe programmareeks ‘NDSM Billboards’, waarmee Stichting NDSM-werf ruimte bood aan kunstenaars op grote bouwborden: “In aanvulling op de bouwborden op het westelijke deel van de NDSM gaven we op NDSM-oost kunstenaars de gelegenheid op bouwborden hun artistieke statements aan te plakken. Met haar 10 hectare vormde de werf een prachtige achtergrond voor grote beelden. Naast gevestigde namen wilden we op de billboards ook jong talent een kans geven om in reactie op de context van de NDSM hun werk groots zichtbaar te maken voor Amsterdam”, aldus curator Petra Heck.

Van woensdag 21 oktober t/m zondag 25 oktober 2020 was op de NDSM-werf een tijdelijk project genaamd ‘Because the Night’ te zien, bestaande uit twee kunstwerken van lichtkunstenaars Boris Acket en Vladimir Grafov. De lichtinstallatie was een ode aan ADE – de evenementen die normaal gesproken de Amsterdamse nacht zo veel leven inbliezen, maar zich in 2020 noodgedwongen wat stiller moesten houden. De werken waren te bewonderen vanuit menig oogpunt, maar vooral bijzonder om van dichtbij te zien, hier op de NDSM-werf.

‍

Licht- en geluidskunstenaar Boris Acket (1988), o.a. bekend van zijn lichtwerken op DGTL Festival, creëerde het lichtwerk ‘BAKEN’. In een stuurloze tijd zonder stip aan de horizon bracht deze installatie, gecreëerd in samenwerking met Chris van Meer, Lumus Instruments, Ampco Flashlight, Think! AV & Van Ham Tenten en Podia, een kleine zucht van verlichting, een teken van leven. Zachtjes ‘klopte’ het licht rond in het ritme van een hartslag, als een vuurtoren. Ieder die het werk van een afstand gadesloeg, kon de hartslag waarnemen zonder hem te horen. Zo benadrukte het werk de oorverdovende stilte van ADE 2020 en stak het letterlijk en figuurlijk een hart onder de riem bij de nacht- en festivalsector en bij alle Amsterdammers. Het werk was bedoeld als een rustgevende stip aan de horizon – te zien vanaf verschillende plekken – maar wie ‘BAKEN’ van heel dichtbij ervoer, kon het hart daadwerkelijk zachtjes horen kloppen. De hartslag werd speciaal voor ADE opgebouwd uit de kicks (bassdrums) van de meest gebruikte drumcomputers in de dancemuziek.

Het tweede werk van ‘Because the Night’ was van lichtkunstenaar Vladimir Grafov (1964), die in zijn installatie ‘Invincible Sun’ lasers gebruikte om een abstract en autonoom lijnenspel te creëren op de Y-helling waar vroeger de schepen het IJ in rolden. De laserlichten, onlosmakelijk verbonden met de sfeer en het decor van dancefeesten, vormden de basis voor zijn werk en verbeeldden hoe na zonsondergang het daglicht plaatsmaakte voor het licht van de nacht. Grafov koppelde in zijn werk wetenschap en techniek om tot nieuwe ervaringen te komen op het gebied van vorm, kleur en geluid.

‍

‘Because the Night’ vond tegelijkertijd plaats met NDSM Music Digital x ADE 2020, waarbij vijf dagen lang een muziekprogramma live op stream werd uitgezonden. Gedurende deze vijf dagen kon het publiek meekijken en luisteren naar meer dan 50 uur aan topartiesten, labels en de nieuwste talenten in house- en technomuziek. Vanwege de nieuwe maatregelen werden er COVID-19-proof digital dance parties georganiseerd om vanuit de huiskamer middels videoconferenties wereldwijd samen te dansen.

Toen in de zomer van 2020 de teugels weer iets mochten vieren in het kader van de maatregelen omtrent de Coronapandemie, waren we blij dat we open konden met de Zomerwerf. Door ruimtelijk ontwerpbureau Overtreders W werd een multifunctioneel grid ontworpen voor de Load Out. Binnen dit grid werden mogelijkheden gemaakt voor sport en spel, picknicken, kleinschalige optredens en niet te vergeten onze werftuintjes. Een ander onderdeel was het eerste basketbalveld van 3X3 Unites op NDSM en het toernooi wat zij van de zomer organiseerden. Een ander opvallend element was de bokszak van Boogieland, zodat mensen in de buitenlucht kunnen (kick)boksen. We, Stichting NDSM-werf, waren blij dat we met al die ruimte die we ‘over’ hadden toch iets hebben kunnen geven aan de stad.

In juni van dat jaar werd op initiatief van Jur Jacobs en het Slow Food Youth Network Nederland in samenwerking met Stichting Samen Tegen Voedselverspilling 20.000 kilo aardappelen uitgestort op de werf. Via de app Too Good To Go konden Amsterdammers voor een prikkie piepers komen scheppen op de Load Out, vlakbij Pllek. De actie was een groot succes en aan het einde van de middag was de berg weg. Wij vermoeden dat de afgelopen week een hoop frieten, stamppotten en aardappelgratins werd gegeten.

‍

Slow Food Youth Network (SFYN) is een internationale jongerenbeweging die zich inzet voor een goed en eerlijk voedselsysteem. De organisatie gelooft dat  jongeren een belangrijke rol moeten spelen in de toekomst van de voedselproductie en -consumptie. Daarom proberen ze  jonge consumenten, producenten, boeren, koks en studenten dichter bij elkaar te brengen. Dit doen ze door middel van eat-ins, proeverijen en evenementen zoals World Disco Soup Day. “We moeten samen werken aan een meer veerkrachtig voedselsysteem waar minder voedsel wordt verspild, de boer een eerlijke prijs krijgt en waar goed voedsel voor iedereen beschikbaar is”, vertelt Lianne de Bie, directeur van Slow Food Youth Network Nederland.

Er was een mooie mix van mensen: van Oud-Noorderlingen tot mensen met Tesla’s uit ’t Gooi.

‍

De organisatie was heel tevreden over de opkomst van een heel divers publiek en schatten dat er, verdeeld over de hele dag, aan meer dan 600 Amsterdammers aardappels zijn verkocht. Mede-initiatiefnemer Jur Jacobs: “Wat ik persoonlijk het leukste vond is dat er een mooie mix aan publiek was, van Oud-Noorderlingen tot mensen met Tesla’s uit ’t Gooi. Alle leeftijden, afkomsten en groepen waren aanwezig.”

‍

De actie van afgelopen zaterdag staat niet op zich zelf. Er zijn veel overschotten van voedingsmiddelen in Nederland, het gaat niet alleen om de aardappelen die van de verspilling zijn gered. Stichting Samen Tegen Voedselverspilling wil meer bewustzijn creëren over voedselverspilling in het algemeen: “In Nederland zijn er juist nu overschotten vanwege COVID-19, terwijl grote delen van Afrika te kampen heeft met dreigende honger. Dit is iets dat wij gezamenlijk op moeten lossen”, aldus Toine Timmermans, directeur Stichting Samen Tegen Voedselverspilling.

‍

Stichting NDSM-werf vindt het onderliggende probleem erg belangrijk en is blij dat ze een bijdrage heeft kunnen leveren aan de bewustwording rondom dit thema. Bovendien heeft de organisatie de ambitie met de werf een proeftuin te worden voor duurzaamheid, circulariteit en vergroening, ook in relatie tot de anderhalvemeterstad. De stichting  heeft zelf de afgelopen weken gewerkt aan een intelligente opening up van het terrein en heeft de eerste stap gezet met de Werftuin: moestuinbakken voor Amsterdammers die zelf geen tuin hebben. Hiervoor werkt de Stichting samen met partners als De Onkruidenier. Zo kunnen mensen veilig hun eigen groenten en kruiden verbouwen op de werf, voorzien van een speciaal ontworpen grid waarin de anderhalvemetermaatregelen geborgd zijn. Mogelijk worden er in de toekomst meer acties opgezet.

Multidisciplinair kunstenaar Willem de Haan benadert serieuze vraagstukken op een cartooneske, sculpturale en soms lachwekkende manier om hiermee een ode te brengen aan een bepaald object, onderwerp of situatie. Met de site-specifieke installatie ‘Landingstrip’ bracht hij een eerbetoon aan de uitzonderlijk ruimtelijke omgeving van de monumentale NDSM-werf en creëerde hij een vervreemdende situatie, waarbij de grenzen tussen script en werkelijkheid vervaagden.

‍

De absurdistische presentatie Airport Noord ging in op de vraag waarvoor de multi-inzetbare ruimte, die oorspronkelijk diende voor de internationale infrastructuur, in de toekomst gebruikt kon worden. De installatie Landing Strip op de Y-helling was onderdeel van het overkoepelende project Airport Noord en was een verlengstuk van de fictieve Departure Lounge, die Willem de Haan samen met Kamagurka opende bij galerie Patty Morgan.

Tandenborstel, oortjes, schone sokken, paspoort? Check! De wekker voor de eerste trein naar het vliegveld was gezet, maar toen… FLIGHT CANCELLED. Dus terug naar huis.

Rond de installatie Landing Strip vond op woensdag 14 augustus een afsluitende performance plaats: in CANCELLED | A Performance by Willem de Haan toonde Willem dat hoe hard hij ook zijn best deed, sommige dingen buiten zijn macht lagen. Want wanneer kon je niet anders dan je aan het lot overgeven? En wat bracht dat lot met zich mee?

‍

De installatie Landing Strip en het project Airport Noord boden, in navolging van de Noord-Zuidlijn, een nieuwe fictieve verbinding tussen Amsterdam-Noord met de stad aan de overkant en de rest van de wereld.

‍

Dit project werd (mede) mogelijk gemaakt door het Amsterdams Fonds voor de Kunsten.

‍

Zie ook: Hoogbouw Camping Nature City (2023) van Willem de Haan op NDSM.

Tot 20 oktober 2019 was het werk Happiness van Studio Dries Verhoeven te zien op de NDSM-werf. Het werk benadert het gebied waar mens en kunstmatigheid samenvallen, waar artificiële middelen ons helpen weer of meer mens te zijn, of dat menszijn juist voor even te verlaten. In Happiness verkent Dries de wereld van kunstmatig geluk dat zich aandient in de vorm van drugs, pijnstillers en antidepressiva. Op straat staat een klein apotheekgebouw. Een humanoid – een menselijk uitziende robot – werkt er als apothekersassistente. Ze vertelt ons over de middelen waarmee we de serotonine- en dopaminelevels in onze hersenen kunnen afregelen, en zo onze werkelijkheid en waarneming kunnen bijstellen. Bewegen we richting een wereld waar we lyrisch zijn op afspraak, programmeerbaar in ons gevoel?

‍

Nu het gebruik van recreatieve drugs in het uitgaansleven mainstream lijkt te worden, en het stigma op antidepressiva begint te verdwijnen, verschuift ons idee van wat emoties zijn. Niet langer zien we ze als authentieke waarachtige belevingen, maar als chemische processen in onze hersenen, die we naar hartenlust kunnen beïnvloeden. Met het afregelen van de hoeveelheid serotonine en dopamine zijn we in staat onze werkelijkheid en waarneming te creëren. Politiek en maatschappelijk is er nogal wat argwaan jegens de farmaceutica van de bewustzijnsbeïnvloeding, maar hoe houdbaar is die terughoudende omgang met het kunstmatige in het licht van technologische ontwikkelingen en de groeiende vraag?

Ter finnisage werd op 20 oktober 2019, tijdens ADE Hangover, in Sociëteit Sexyland de artist talk “Happiness on Demand” georganiseerd. Dries Verhoeven ging in gesprek met Machteld Busz (initiatiefnemer van Poppi: Drugs Museum Amsterdam) en journalist Thijs Roes (De Correspondent en Vice Media) die zich verdiepte in het drugsbeleid van de toekomst. De talk werd geduid door auteur Marian Donner met passende passages uit haar Zelfverwoestingsboek, dat geïnspireerd is door ‘Happiness’. Voor de gelegenheid was er een speciaal kunstwerk te bewonderen van Poppi Drugsmuseum Amsterdam.

‍

Happiness was een coproductie met Stichting NDSM-werf & SPRING Performing Arts Festival.

Step Right Up was een project van het Straattheater Instituut Nederland (SIN), dat op de NDSM-werf gevestigd was. Bekende theatermaker én winnaar van de NDSM Open Call 2018, Pieter Post, coachte de talenten in aanloop naar hun voorstellingen. Op 3, 4, 18 & 19 mei, 10 & 11 juli en 28 & 29 september 2019 bood de NDSM-werf ruimte aan een podium voor nieuwe straattheaterartiesten uit binnen- en buitenland. Op de locatie werden voorstellingen gegeven tussen 13:00 en 18:00. Deze waren gratis toegankelijk en geschikt voor alle leeftijden. Ook was er een terrasje waar eten en drinken verkrijgbaar waren om tijdens de voorstelling van te genieten.

Straattheater Instituut Nederland en Step Right Up

Straattheater nam in Nederland, in tegenstelling tot de ons omringende landen, maar een kleine plaats in binnen het culturele bewustzijn. Terwijl het juist een geweldige leerschool bood voor jonge talenten. Door op straat te spelen konden zij experimenteren, directe interactie aangaan met het publiek en zo getraind worden in het creëren van betrokkenheid. Zowel timing als improvisatie waren van groot belang!

Om jonge makers kennis te laten maken met de leerschool van het straattheater, bood het SIN door middel van Step Right Up een coachingstraject en podium voor deze speelvorm van actie en reactie, uitdaging en antwoord. De talenten repeteerden onder leiding van theatermaker en regisseur Pieter Post in het SIN-theater. Het SIN was een speeltuin en ontmoetingsoord voor alle genres, soorten en maten internationale theatermakers.

De artiesten

Het eerste weekend stond in het teken van Troubamour (Marrit Bausch en Ursel Braaksma) met de voorstelling Groundless. Groundless was een fysieke straattheatervoorstelling over grenzen, grenzeloosheid en de drang naar begrenzing. Over jezelf aanpassen aan de ander en daarmee soms een stukje van jezelf kunnen verliezen. De vraag die centraal stond was: wat bleef er over van jezelf, van een groep, of zelfs van een land, als de grenzen vervaagden?

Het tweede weekend was voor Milan Seegers, met de voorstelling Koekoek. Koekoek was een fantasierijke circusvoorstelling die de verschillen vierde die onze wereld kleur gaven. Milan was een maffe en absurde verschijning die met plezier kunsten met zijn eieren liet zien. Hieruit ontstond een acrobatische choreografie over jezelf oprapen, afstoffen en vooral nooit opgeven!

Het derde weekend was het podium voor Julia Campistany, met een voorstelling over de fragiliteit van harmonie: It happens. Door middel van comedy en beweging ontstond een dialoog tussen succes en falen, schoonheid en schaamte en sereniteit en onrust. Juist wanneer je dacht dat alles goed was, maakte je je zorgen over wat er misschien fout zou gaan.

Voor het laatste weekend, tijdens de NDSM Open op zaterdag 28 september 2019, stond een verrassingsoptreden op de planning!

Beeldend kunstenaar Navid Nuur is gefascineerd door de werking van de menselijke waarneming. Zijn werken zijn daardoor een samenspel tussen materiaal, architectuur en zintuigelijke verschijnselen. Licht en duisternis zijn hierin al jarenlang een terugkerend element. Voor Navid Nuur is licht allesbehalve eenduidig.

‍

In zijn serie THE AFTER GLOW beschouwde Navid de tomeloze mogelijkheden ervan. THE AFTER GLOW III was hierin zijn nieuwste kunstwerk, speciaal gemaakt voor de NDSM-werf. Het kunstproject was op drie vaste locaties te zien, waar het zich vermengde met de architectuur van de oude scheepswerf.

‍

Een vierde element van het project was een krant, getiteld THE AFTER GLOW, issue 3. Deze was op verschillende punten op de werf verspreid te vinden.

Over Navid Nuur

Navid Nuur (Teheran, 1976) woont en werkt in Den Haag. Grote internationale solo-exposities waren te o.a. zien bij Trafó House of Contemporary Arts in Boedapest, Marta Herford te Herford, Bonnefantenmuseum in Maastricht, Parasol Unit in Londen, S.M.A.K in Gent, Kunsthalle Fridericianum in Kassel en De Hallen te Haarlem. In 2019 volgt een solotentoonstelling met nieuw werk in het Gemeentemuseum Den Haag.

‍

Ferrotopia was een kunstinstallatie in de openbare ruimte, een Gesamtkunstwerk en pop-upmuseum inéén. De kunstinstallatie was een ode aan ijzer (ferro = ijzer) en bestond uit een verzameling karaktervolle gebouwen, gegroepeerd rondom een centraal plein. Onderdelen hiervan waren gedurende de voorgaande drie jaar al te zien geweest op de Ruhrtriënnale in Bochum (Duitsland) en bij het Centre Pompidou in Parijs (Frankrijk). Op de NDSM-werf werd daar een nieuw werk aan toegevoegd: het Valhamerhuis, een plek voor destructie en recycling. Het ensemble werd afgemaakt met de unieke Happy Gietloods, een volledig ingerichte en bedrijfsklare metaalwerkplaats, smederij en gieterij.

Cross-over programmering

Tegen het decor van Ferrotopia ontvouwde zich vanaf de opening een programma met beeldende kunst, vormgeving, theater, film, muziek en lezingen. Hierin werd de romantiek van het industriële erfgoed gekoppeld aan de herontdekking van nieuwe industrie en ambacht in een circulaire economie. Dit programma kwam tot stand in samenwerking met onder andere Over het IJ Festival, Partizan Publik, MU Eindhoven, EYE Filmmuseum en uiteraard Atelier Van Lieshout zelf.

‍

Middelpunt van de installatie was de Domestikator, die vanwege haar seksueel getinte uitstraling internationaal stof had doen opwaaien. Atelier Van Lieshout verduidelijkte de thematiek van dit kunstwerk als volgt:

‍

"Domestikator reflects on the way humans cultivate and domesticate the world by applying their ingenuity and creativity, yet how at the same time they challenge ethical and real borders by new technologies. With the artwork, artist Joep van Lieshout wants to start a dialogue about these positive and negative forces, while playfully addressing one of the last few remaining hypocritical taboos.”

‍

Ferrotopia werd gerealiseerd in opdracht van de Stichting NDSM-werf. Het project werd mede mogelijk gemaakt door financiële bijdragen van de Gemeente Amsterdam, het Mondriaan Fonds, Stadsdeel Amsterdam-Noord, Stichting Doen, het Amsterdams Fonds voor de Kunst en Fonds 21, en met medewerking van BeamSystems en Pllek.

Monolith betrof een vergelijkbaar object als de monoliet uit Kubricks film 2001: A Space Odyssey. Het grote verschil was dat hier water van beneden naar boven over de rechthoekige vorm stroomde om aan de achterkant weer neer te kletteren. Alle werken van Feigl werden aangedreven door een bepaalde techniek, die misschien niet eens altijd even ingewikkeld was, maar wel iedere keer weer zorgde voor een indrukwekkend en groots beeld. Dit werk stond symbool voor het geheimzinnige en onverklaarbare in onze wereld. De herkomst en de kracht die al dan niet uitgingen van het object in de film bleven ondoorgrondelijk, en zo was het in de echte wereld net zo goed nog steeds niet mogelijk om overal grip op te krijgen.

2001: A Space Odyssey

Aan het begin van Stanley Kubricks iconische film 2001: A Space Odyssey werd een groep mensapen in hun prehistorische, woestijnachtige omgeving plots overvallen door een vreemde nieuwe aanwezigheid. Een enorme zwarte rechthoekige monoliet verscheen in hun midden en vormde daarmee een sterk visueel contrast. Met enige argwaan raakten de apen dit vreemde object aan, waarvan totaal onduidelijk was waar het vandaan was gekomen. De monoliet kon op verschillende manieren worden geïnterpreteerd, maar moest in ieder geval gezien worden als een katalysator voor de ontwikkeling in de menselijke evolutie. Het object zette een bepaalde intelligentie in gang die voor vooruitgang zorgde, een behoefte die ook buiten de fictieve wereld van de film eigen was aan de mens, die altijd streefde naar verbetering door middel van steeds verdergaande technologische en digitale hulpmiddelen.

Over Zoro Feigl

Zoro Feigl (Amsterdam, 1983) maakte werk dat bewoog. Feigl was gefascineerd door de vraag waarom dingen werkten zoals ze werkten en waarom iets bewoog zoals het bewoog. Veel van zijn werk was ontworpen voor tentoonstelling in grote ruimten en kon daarmee naast fascinerend ook intimiderend of zelfs dreigend worden ervaren. De sculpturen bewogen volgens hun eigen, soms voorspelbare en dan weer verrassende ritme. Dat was voor Zoro de kunst: het materiaal en de beweging doorgronden en deze weten te orkestreren.

‍

Feigls werk was onder andere te zien in Rijksmuseum Twenthe, Stedelijk Museum Schiedam en Museum Voorlinden, en daarnaast bij de Verbeke Foundation (België) en exposities in China, Japan, Brazilië, Rusland, Italië en Bulgarije. In 2017 zette Koning Willem-Alexander het kunstwerk ECHO ‘aan’ bij de opening van het vernieuwde Haagse rijkskantoorgebouw, dat onder meer de ministeries van Buitenlandse Zaken en Infrastructuur en Waterstaat huisvestte.

De NDSM-werf is met zijn wijdsheid, industriële gebouwen en ruige sfeer een merkwaardig deel van de stad. In opdracht van Stichting NDSM- werf zwierf beeldend kunstenaar Jaap Scheeren enkele maanden over het terrein en legde het ongepolijste karakter vast in een collectie levensgrote landschapsportretten. In zijn werk gaat hij op zoek naar de verborgen vertellingen onder het onstuimige oppervlakte van de NDSM. De fotoserie is daarmee een ode aan de werf als een plek voor de verbeelding.

‍

De beelden waren later te zien in de speciale NDSM-editie van het Mr. Motley Magazine.

Hoog tussen de oude stalen balken achterin de monumentale Scheepsbouwloods hangt een klein wit neon lichtwerk dat een wisselende boodschap toont: het ene moment schijnt het woord ‘niets’, het andere moment verandert het woord in ‘iets’. De tegenstrijdigheid roept vragen op over de enorme lege ruimte waar het werk te zien is. Wat wordt hier precies bedoeld: wat is niets en wat is iets? Gaat het over leegte, wacht het op invulling om iets te kunnen worden? Of heeft leegte op zichzelf ook een waarde?

In de huidige bouwwoede waarin lege vlaktes overal in de stad snel worden ingevuld, vraagt het kunstwerk je even stil te staan bij de betekenis van de lege ruimte.

Untitled (iets/niets) is een initiatief van Art City NDSM, mede mogelijk gemaakt met ondersteuning van Stichting Kinetisch Noord en Stichting NDSM-werf. Met dank ook aan Bouwbedrijf Van Braam-Minnesma.