In dit artikel lees je welke makers in het verleden al een keer een werk maakte in het thema van (Un)monumenting. Deze programmalijn is in 2021 gestart door Stichting NDSM-werf en heeft sindsdien vele interpretaties gekend. In chronologische volgorde, kan jij je nog herinneren?

Ademhaling van de stad: Frerara

In 2021 werd collectief Frerara – Frederick Calmes, Raquel van Haver en Raul Balai – uitgenodigd om de Tekenopdracht 2020, die ze realiseerden in opdracht van Stadsarchief Amsterdam, op de NDSM-werf zichtbaar te maken. In (Un)monumenting #1 presenteerde Frerara beelden uit Ademhaling van de Stad, waarin onderbelichte Amsterdammers en hun verhalen centraal staan.

De drie kunstenaars brengen thema’s als het archief, transitie, kunst en cultuur en de handtekening van de stad samen in hun werk. Hiervoor doen ze onderzoek naar de bewoners van de stad Amsterdam en specifiek naar het voortzetten van de traditie om de stad levend te houden als ritueel. Zo laten ze met de tekeningen een ander gezicht van Amsterdam zien en creëren ze een tijdelijk ‘monument’ voor een aantal onderbelichte stedelingen.

Dit werk bevroeg de rol van monumenten in de hedendaagse samenleving: voor wie zijn monumenten eigenlijk, en kunnen ze juist een podium vormen voor onderbelichte mensen, onderwerpen, of beelden?

Voor (Un)monumenting #2 maakte Sijben Rosa een tijdelijk en performatief monument; termen waarin een sterke tegenstelling schuilgaat. De vraag die centraal stond: is het nog van deze tijd om een monument voor de eeuwigheid te maken?‍

Not Forever was een ode aan wat NDSM was, is, en de toekomstige invulling die onder druk staat van tijdelijkheid, een veranderende stad en door klimaatverandering. Het object, dat doet denken aan een grote zwerfkei, werd opgebouwd uit restanten van het afgebroken gebouw van Sociëteit Sexyland.

The monument becomes visible only when it is removed – Sasha Pevak

‍

Het werk heeft anderhalve maand over de werf gezworven met telkens een nieuwe bestemming en “hoeder” die voor een korte periode moest zorgen dat het object zichtbaar was en niets overkwam. Na de zwerftocht is het object afgebroken en de onderdelen ge-recycled, in lijn met de titel van dit werk. Not forever riep vragen op over wat monumenten monumentaal maakt: is het de beeldvorming of juist de ervaringen en context met het object die de ziel maken? “Net zoals als je een persoon helemaal zou ontleden, je niet één stukje tegenkomt waar de ziel of de identiteit in schuilt, het zit in je hele wezen.” – Aldus Sijben Rosa.

Monument: Manaf Halbouni

Monument werd in 2017 gerealiseerd door de Syrisch-Duitse kunstenaar Manaf Halbouni. Het werk verwees oorspronkelijk naar de oorlog in Syrië, waar op een wijdverspreid beeld in de media te zien was hoe burgers in Aleppo zich schuil hielden achter drie bussen voor scherpschutters.

Het werk verwees naar oorlogssituaties en ervaringen in Syrië, maar ook in de rest van de wereld en wat dat betekent voor maatschappijen in tijden van vrede. “Ik wilde laten zien hoe oorlog en vrede heel snel kunnen omslaan”, -aldus Halbouni. “En er is altijd oorlog, maar er is ook wederopbouw.”

Dit werk ging over de rol van vredes- of oorlogsmonumenten in de openbare ruimte: een plek waar je veel mensen tegelijk kunt bereiken, maar ook een plek waar mensen niet expliciet vragen om kunst te aanschouwen (daarvoor gaan veel mensen immers naar een museum). Het werk riep vele reacties op van toeschouwers op de NDSM-werf, maar ook op andere plekken zoals Dresden waar het werk heeft gestaan. Deze zowel positieve als negatieve reacties werpt vragen op: mogen monumenten wel ruimte innemen op openbare plekken, en zo ja, hoe dan en voor wie?

Landed Rock: Clinton Kabena

Het lijkt alsof deze auto met een klap is neergekomen. Als eerste deelnemende werk van (Un)monumenting: The Future Should Always Be Better, is vanaf 5 oktober 2023 de installatie Landed Rock te zien van ontwerper en beeldend kunstenaar Clinton Kabena. Naast de auto die met de neus naar beneden in de grond lijkt te zijn gecrasht, vult Kabena ook de NDSM Billboards met drie visuals.

Dit werk daagt de kijker uit om na te denken over de fantastische aard van grenzen, geconstrueerd als ze zijn vanuit de collectieve verbeelding van samenlevingen. De confrontatie van de grootsheid van deze monumentale structuren met de fragiele draden van eenheid die ze proberen te bewaren.